Atmosferin Gazabı: Hortum (Tornado) Nasıl Oluşur?
Hortum (Tornado), genellikle şiddetli bir fırtına (çoğunlukla süper hücre) bulutundan yere kadar uzanan, kendi ekseni etrafında şiddetle dönen, dar bir hava sütunudur. Dünyadaki en şiddetli ve yıkıcı hava olaylarından biridir.
Oluşum Koşulları: Hortumların oluşumu için, atmosferde belirli kararsızlık koşulları gereklidir. Genellikle, sıcak ve nemli havanın, soğuk ve kuru havanın altına sıkıştığı durumlarda ortaya çıkarlar. Bu durum, sıcak havanın hızla yükselmesine ve güçlü bir fırtına bulutu oluşturmasına neden olur.
Dönüşün Başlaması (Wind Shear): Hortumun dönme hareketini başlatan ana unsur, "rüzgar makası" (wind shear) olarak bilinen, farklı yüksekliklerdeki rüzgarların hız ve yön değiştirmesidir. Yüzeye yakın bir rüzgar ile daha yüksekteki bir rüzgarın farklı yönlerden ve hızlarda esmesi, aradaki hava katmanının yatay bir rulo gibi dönmesine neden olur. Fırtınanın içindeki güçlü yükseltici hava akımları (updraft), bu yatay dönen hava tüpünü yakalar ve dikey konuma getirir.
Mezosiklon ve Hortum: Dikey konuma gelen bu dönen hava sütunu, fırtınanın içinde "mezosiklon" adı verilen daha geniş bir rotasyon alanı oluşturur. Bu mezosiklonun alt kısmı yoğunlaşarak yere doğru uzandığında, "huni bulutu" (funnel cloud) meydana gelir. Bu huni bulutu yere temas ettiğinde ve yerden toz ve enkaz kaldırmaya başladığında, resmi olarak bir hortum (tornado) oluşmuş olur. Hortumların gücü, genellikle Geliştirilmiş Fujita (Enhanced Fujita - EF) Ölçeği ile sınıflandırılır.