Yerkabuğunun Sarsıntısı: Deprem Nasıl Olur?
Deprem, Dünya'nın dış kabuğunu oluşturan ve "tektonik levhalar" olarak adlandırılan devasa kaya parçalarının hareket etmesi sonucu meydana gelen yer sarsıntısıdır. Bu levhalar, altlarındaki manto tabakasının konveksiyonel akımları nedeniyle sürekli olarak yavaşça hareket ederler.
Fay Hatları ve Enerji Birikimi: Tektonik levhalar, hareketleri sırasında birbirlerine sürtünür, birbirini sıkıştırır veya birbirinden uzaklaşır. Bu hareketler sırasında levhaların kenarları pürüzsüz olmadığı için takılırlar ve hareket edemezler. Ancak alttaki kuvvetler levhaları itmeye devam ettiği için, bu takılma noktalarında, yani "fay hatları" boyunca muazzam bir gerilme enerjisi birikir.
Elastik Geri Sıçrama: Biriken bu enerji, kayaların sürtünme direncini aştığı anda, fay aniden kırılır veya kayar. Bu ani hareket, "elastik geri sıçrama" olarak adlandırılır. Tıpkı gerilmiş bir lastik bandın aniden bırakılması gibi, fayın iki tarafındaki kayalar hızla eski, gerilimsiz konumlarına geri dönerler. Bu ani ve şiddetli hareket, biriken tüm enerjiyi "sismik dalgalar" halinde serbest bırakır.
Sismik Dalgalar ve Etkileri: Depremin başladığı yer altındaki noktaya "hiposantr" (iç merkez), yeryüzündeki tam dikey izdüşümüne ise "episantr" (dış merkez) denir. Serbest kalan enerji, P (birincil) ve S (ikincil) dalgaları olarak yerkabuğunun içinden, Yüzey dalgaları olarak da yeryüzü boyunca yayılır. Binaları yıkan ve en büyük hasara neden olanlar genellikle yüzey dalgalarıdır. Depremin büyüklüğü, Richter veya Moment magnitüd ölçeği gibi ölçeklerle ölçülür.