Durgunluk İçinde Enflasyon: Stagflasyon Nedir?
Stagflasyon, bir ekonomide aynı anda üç olumsuz durumun bir arada yaşandığı, yönetilmesi zor ve ender görülen bir makroekonomik sorundur: Ekonomik durgunluk (stagnation), yüksek işsizlik ve yüksek enflasyon (inflation). Bu terim, "stagnation" ve "inflation" kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir.
Neden Anormal Bir Durumdur?: Stagflasyon, geleneksel Keynesyen ekonomi teorisine meydan okur. Normalde, enflasyon ve işsizlik arasında ters bir ilişki olduğu varsayılır (Phillips Eğrisi). Yani, ekonomik büyüme yavaşladığında ve işsizlik arttığında, talebin düşmesiyle enflasyonun da düşmesi beklenir. Tersi durumda, ekonomi canlandığında enflasyonun artması, işsizliğin ise azalması beklenir. Stagflasyonda ise bu ilişki bozulur; hem işsizlik hem de enflasyon aynı anda yükselir.
Ana Nedeni: Negatif Arz Şoku: Stagflasyonun en temel nedeni, ekonomide ani ve olumsuz bir "arz şoku" yaşanmasıdır. Bu, üretimi hem daha maliyetli hale getiren hem de azaltan bir olaydır. En klasik örneği, 1970'lerde yaşanan petrol krizidir. OPEC ülkelerinin petrol arzını kısmasıyla petrol fiyatları fırlamış, bu da ulaşımdan üretime kadar her alanda maliyetleri artırmıştır. Bu maliyet artışı, bir yandan genel fiyat seviyesini (enflasyon) yukarı iterken, diğer yandan da şirketlerin üretimi kısmasına ve işçi çıkarmasına (durgunluk ve işsizlik) neden olmuştur.
Yönetiminin Zorluğu: Stagflasyonla mücadele etmek, politika yapıcılar için çok zordur. Çünkü enflasyonu düşürmek için uygulanacak sıkı para ve maliye politikaları (faiz artırımı, harcamaları kısma), zaten durgun olan ekonomiyi daha da yavaşlatarak işsizliği artırabilir. Tersi şekilde, durgunluğu aşmak için uygulanacak genişletici politikalar ise zaten yüksek olan enflasyonu daha da körükleyebilir. Bu durum, politika yapıcıları bir ikilemde bırakır.