Toprağın Hareketi: Heyelan (Toprak Kayması) Nasıl Meydana Gelir?
Heyelan veya toprak kayması, yamaçlarda bulunan zemin, kaya veya enkazın, yer çekimi etkisiyle kütlesel olarak yamaç aşağı hareket etmesi olayıdır. Bu jeomorfolojik olay, çok yavaş (yılda santimetreler) veya çok hızlı ve yıkıcı olabilir.
Yamaç Stabilitesini Bozan Faktörler: Bir yamacın stabilitesi, yer çekiminin aşağı doğru çeken kuvvetleri ile zeminin bu kuvvete karşı koyan iç direnci (sürtünme ve kohezyon) arasındaki dengeye bağlıdır. Heyelanın meydana gelmesi için bu dengenin bozulması gerekir. Dengeyi bozan başlıca faktörler şunlardır:
1. Su Miktarındaki Artış: En yaygın tetikleyicidir. Şiddetli ve uzun süreli yağışlar veya kar erimesi, toprağın gözeneklerini suyla doldurur. Bu su, toprak tanecikleri arasındaki sürtünmeyi azaltır, toprağın ağırlığını artırır ve onu bir sıvı gibi davranmaya daha yatkın hale getirir. 2. Depremler: Depremlerin yarattığı sismik sarsıntılar, yamaçtaki dengenin aniden bozulmasına ve büyük kütlelerin harekete geçmesine neden olabilir. 3. İnsan Faaliyetleri: Yol yapımı veya inşaat için yamaçların alt kısımlarının kazılması (yamaç topuğunun kesilmesi), yamaçlara aşırı yük bindirilmesi, ormansızlaşma (ağaç kökleri toprağı bir arada tutar) ve yanlış sulama teknikleri heyelan riskini artırır.
Heyelan Türleri: Heyelanlar, hareket eden malzemenin türüne ve hareketin şekline göre sınıflandırılır. Bunlar arasında enkaz akıntıları (debris flow), çamur akıntıları (mudflow), kaya düşmesi (rock fall) ve dönel kayma (rotational slide) gibi türler bulunur.