Felsefede "Determinizm" ve "Özgür İrade" Tartışması Nedir?

Determinizm ve özgür irade tartışması, felsefenin en eski ve en temel sorunlarından biridir ve insan eylemlerinin kökenini sorgular: "Davranışlarımız önceden belirlenmiş midir, yoksa seçimlerimizde gerçekten özgür müyüz?"

Determinizm, evrendeki her olayın, kendisinden önceki nedenler tarafından zorunlu olarak belirlendiğini savunan görüştür. Bu bakış açısına göre, evrenin başlangıç koşulları ve doğa yasaları biliniyorsa, gelecekteki her olay teorik olarak tahmin edilebilir. Bu mantık insan eylemlerine uygulandığında, yaptığımız her seçimin aslında genlerimiz, geçmiş deneyimlerimiz, çevresel koşullar ve beyindeki nörokimyasal süreçlerin kaçınılmaz bir sonucu olduğu anlamına gelir. Bu görüşte, "özgür irade" bir yanılsamadır.

Özgür İrade (Liberalizm) ise, determinizmin tersine, insanların dışsal nedenler veya içsel dürtüler tarafından tamamen belirlenmediğini, birden fazla olası eylem arasında bilinçli ve rasyonel bir seçim yapma yeteneğine sahip olduğunu savunur. Bu görüşe göre, insanlar eylemlerinden ahlaki olarak sorumludur, çünkü farklı bir seçim yapma gücüne sahiptirler. Bu iki zıt görüşü uzlaştırmaya çalışan "Bağdaşırcılık" (Compatibilism) gibi ara görüşler de bulunmaktadır.

Kelimeler: determinizm, özgür irade, felsefe, metafizik, ahlak felsefesi, kader

İlgini Çekebilir

Brown Hareketi (Brownian Motion) Nedir?

Brown hareketi, bir akışkanın (sıvı veya gaz) içinde asılı duran mikroskobik bir parçacığın, sürekli olarak rastgele ve zikzaklar çizen bir hareket ya

Görüntüle
Bir Barometre Hava Durumunu Nasıl Tahmin Eder?

Barometre, hava durumunu değil, "atmosfer basıncını" (havanın ağırlığı) ölçen bir alettir. Ancak atmosfer basıncındaki değişiklikler, hava durumundaki

Görüntüle
Aztek ve Mayalarda Çikolatanın Yeri Neydi?

Çikolata, Avrupalılar tarafından keşfedilmeden binlerce yıl önce, Orta Amerika'nın Olmek, Maya ve Aztek gibi medeniyetleri için derin bir kültürel, di

Görüntüle
"Terraforming" (Dünyalaştırma) Nedir?

Terraforming (Türkçe'de "Dünyalaştırma"), bir gezegenin veya bir uydunun atmosferini, sıcaklığını, yüzey topografyasını ve ekolojisini, insanlar için

Görüntüle
Savannah Kedisi Nedir?

Savannah kedisi, evcil bir kedi ile vahşi bir Afrika Serval'inin melezlenmesi sonucu ortaya çıkan, büyük, egzotik ve son derece atletik bir kedi ırkıd

Görüntüle
Su Döngüsü Nedir ve Nasıl Çalışır?

Su döngüsü (hidrolojik döngü), suyun Dünya'nın yüzeyi, atmosferi ve yeraltı arasında sürekli olarak hareket ettiği doğal bir süreçtir. Bu döngünün tem

Görüntüle
Neden "Kedi Gibi Dört Ayak Üstüne Düşmek" Deyimi Vardır?

Kedilerin yüksekten düştüklerinde genellikle dört ayak üzerine inmeleri, onların "doğrulma refleksi" (cat righting reflex) adı verilen olağanüstü bir

Görüntüle
Hamam Böceği Nedir?

Hamam böceği, Blattodea takımına ait, genellikle yassı, oval bir vücuda ve uzun antenlere sahip, dünya üzerindeki en eski ve en dayanıklı böcek grupla

Görüntüle
Serbest Stil Yüzme Nedir?

Serbest stil, yüzme yarışmalarında, sporcunun istediği herhangi bir stilde yüzmesine izin verilen bir kategoridir. Ancak, en hızlı yüzme tekniği olduğ

Görüntüle
Avrupa Futbol Şampiyonası (EURO) Nedir?

UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası, kısaca EURO, Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA) üyesi olan erkek milli takımları arasında, dört yılda bir düz

Görüntüle